نحوه اجاره اموال و دارایی شرکت ها و مشاغل

نحوه اجاره اموال و دارایی کسب و کارها، شرکت ها و مشاغل

شرکت حسابداری بیان می دارد اجاره یکی از روشهایی است که شرکتها با استفاده از آن، کارخانه، اموال و تجهیزات را تامین مالی می کنند. می توان هر دارایی را که مستقیما خریده می شود، با استفاده از اجاره هم تامین مالی کرد. استفاده از اجاره دلایل منطقی زیادی دارد. مثلا وقتی به تعطیلات یا یک سفر تجاری می رویم، اجاره چند روزه یک خودرو یکی از مناسب ترین کارهایی است که می توان انجام داد.

اگرچه شرکتهای سهامی، هم از اجاره کوتاه مدت و هم از اجاره بلند مدت استفاده می کنند، اما اصولا مربوط به اجاره بلند مدت (بلند مدت به معنی بیش از 5سال) است. اجاره بلند مدت یک دارایی، به استقراض وجه مورد نیاز و خرید دارایی مورد نظر با استفاده از آن، شباهت زیادی دارد. بنابراین اجاره بلند مدت، نوعی تامین مالی است که شباهت زیادی به بدهی بلند مدت دارد.

قرارداد اجاره و انواع آن

قرارداد اجاره نوعی توافق بین دو شخص است این دو شخص مستاجر و موجرند.

مستاجر، استفاده کننده از تجهیزات و موجر مالک آن است. معمولا شرکت ابتدا دارایی های مورد نیاز خود را مشخص می کند سپس در مورد نحوه ی تامین مالی آنها تصمیم گیری خواهد کرد. چنانچه  در نهایت اجاره دارایی را انتخاب کند، برای استفاده از آن دارایی با یک موجر وارد مذاکره می شود. طبق قرارداد اجاره، مستاجر حق دارد از دارایی استفاده کند، ولی در عوض باید به صورت دوره ای مبالغی را به موجر یا مالک دارایی، بپردازد.

موجر معمولا یا تولید کننده دارایی است یا یک شرکت لیزینگ مستقل. اگر موجر شرکت لیزینگ مستقل باشد، باید دارایی را از تولید کننده خریداری کند، سپس آن را به مستاجر تحویل دهد و بدین ترتیب، اجاره آغاز می شود.

اجاره دارایی در مقایسه با خرید آن

در اجاره، استفاده از دارایی است که اهمیت دارد نه اینکه چه کسی مالکیت قانونی آن را داراست. یکی از راه های بهره مندی از حق استفاده از یک دارایی، اجاره کردن آن است.

روش دیگر، تامین وجه نقد از منابع خارج از شرکت و استفاده از آن برای خرید دارایی مورد نظر است. پس تصمیم گیری در مورد اجاره یا خرید یک دارایی، معادل مقایسه روشهای مختلف برای تامین مالی استفاده از آن دارایی است.

تجزیه و تحلیل اجاره یک دارایی را می توان تعمیم دادن تصمیمات مربوط به بودجه بندی سرمایه ای تلقی کرد. در واقع، مستاجر قبلا تجزیه و تحلیل بودجه بندی سرمایه ای را انجام داده و به این نتیجه رسیده است که ارزش فعلی خالص دارایی مورد نظر، مثبت است. در تجزیه و تحلیل اجاره بررسی می شود که آیا برای در دست گرفتن اختیار استفاده از دارایی، اجاره کردن آن مناسب تر است یا خرید آن.

برای مثال یک بیمارستان، یک شرکت مشاوره حقوقی یا هر شرکت دیگری که از دارایی استفاده می کند. موجر، یک شرکت لیزینگ مستقل است که رایانه ها را از یک تولید کننده خریده است. این نوع قرارداد اجاره که در آن، شرکت لیزینگ دارایی را از تولید کننده می خرد، اجاره مستقیم نامیده می شود. البته، ممکن است شرکت تولید کننده خود به عنوان موجر عمل کند. بسیاری از شرکتها برای اجاره دادن محصولات خود یک شرکت تابعه تاسیس کرده اند که شرکت تامین مالی اختصاصی نامیده می شود. مالکیت این شرکت تابعه، به طور کامل متعلق به شرکت تولید کننده است.   

شرکتها چه با خرید و چه با اجاره دارایی، می توانند از آن استفاده کنند. تفاوت اصلی دو روش این است که در صورت خرید دارایی، شرکت خود تامین مالی را انجام می دهد، دارایی را می خرد و مالکیت قانونی آن را دارد. ولی در اجاره، شرکت لیزینگ تامین مالی را انجام می دهد، دارایی را می خرد و مالک آن است.

اجاره ی عملیاتی

در گذشته، قراردادهایی که براساس آن مستاجر همراه با اجاره تجهیزات، خدمات مربوط به بهره برداری از آن را نیز دریافت می کرد، اجاره عملیاتی نامیده می شد. امروزه تعریف دقیق اجاره عملیاتی (یا اجاره خدماتی) مشکل است، اما این نوع اجاره چند ویژگی مهم دارد.

اولین ویژگی اجاره عملیاتی این است که معمولا مبالغ پرداختی مستاجر به موجر، برای بازیافت بهای تمام شده دارایی به صورت کامل، کافی نیست. یکی از دلایل اصلی این است که اجاره های عملیاتی، غالبا کوتاه مدت اند. در چنین مواردی مدت زمان قرارداد اجاره می تواند بسیار کمتر از طول عمر اقتصادی دارایی مورد نظر باشد. به عنوان مثال، اگر یک اتومبیل را مدت دو سال اجاره کنید، در پایان سال دوم ارزش باقی مانده آن رقم بسیار بزرگی است و اقساطی که شما می پردازید تنها معادل قسمتی از بهای تمام شده ی آن است.

در اجاره ی عملیاتی، پس از پایان قرارداد اجاره، معمولا موجر یا دارایی را مجددا اجاره می دهد یا آن را می فروشد.

دومین ویژگی اجاره عملیاتی این است که معمولا موجر هزینه های نگهداری دارایی را می پردازد. همچنین مسئول پرداخت مالیات و حق بیمه دارایی است. البته حداقل بخشی از این هزینه ها، بصورت افزایش اجاره بها به مستاجر منتقل می شود.

سومین و شاید جذاب ترین ویژگی اجاره عملیاتی، اختیار فسخ آن است. این ویژگی به مستاجر اختیار می دهد که قبل از زمان انقضای قرارداد، آن را فسخ کند. چنانچه مستاجر این اختیار را اعمال کند، تجهیزات به موجر بازگردانده می شود و پرداخت اقساط پایان می یابد. ارزش شرط فسخ به این احتمال بستگی دارد که شرایط فناوری و اقتصادی موجب شوند که ارزش دارایی برای مستاجر، از ارزش اقساطی که در آینده می پردازد، کمتر شود یا خیر.

از نظر افراد فعال در صنعت لیزینگ این سه ویژگی در کنارهم، اجاره عملیاتی را تشکیل می دهند. ولی خواهیم دید که از نظر حسابداران، اجاره عملیاتی مفهوم متفاوتی دارد.

اجاره مالی

نوع مهم دیگر قراردادهای اجاره، اجاره مالی است. برخلاف اجاره عملیاتی، در اجاره مالی معمولا مبلغی که مستاجر می پردازد، برای تامین کل بهای تمام شده ی کالا کافی است و همچنین موجر از محل این سرمایه گذاری بازده هم کسب می کند. به همین دلیل گاهی گفته می شود در اجاره مالی، کل دارایی مستهلک می شود، در حالی که در اجاره عملیاتی بخشی از آن مستهلک خواهد شد. اجاره مالی، معمولا در ادبیات حسابداری، اجاره سرمایه ای نامیده می شود.

هم در اجاره عملیاتی و هم در اجاره مالی، مالکیت رسمی و قانونی دارایی اجاره شده متعلق به موجر است. ولی مستاجر مشمول قاعده ریسک- بازده دارایی موجود در اصول و روابط اقتصادی می شود. همچنین اجاره های عملیاتی بیشتر شبیه قرارداد کرایه هستند.

در اجاره مالی، معمولا مستاجر مسئول بیمه، نگهداری و مالیات دارایی است. ویژگی مهم این نوع قرارداد آن است که نمی توان، حداقل بدون پرداخت جریمه هنگفت، آن را فسخ کرد. به عبارت دیگر، مستاجر باید اقساط قرارداد را بپردازد، در غیر این صورت با اقدامات قانونی مواجه خواهد شد.

ویژگی های اجاره مالی، مخصوصا مستهلک شدن کامل دارایی، موجب می شود که این نوع قرارداد شباهت زیادی به تامین مالی ناشی از بدهی داشته باشد، پس نام گذاری آن منطقی به نظر می رسد. سه نوع خاص اجاره مالی که اهمیت ویژه ای دارند، عبارتند از:

اجاره ی مبتنی بر ملاحظات مالیاتی، قرارداد فروش و اجاره مجدد و اجاره اهرمی.

قرارداد مبتنی بر ملاحظات مالیاتی قراردادی است که در آن، موجر به دلیل مقاصد مالیاتی، مالک دارایی شناخته می شود.

این قراردادها، قرارداد اجاره واقعی هستند. در عوض، اجاره مبتنی بر توافق فروش مشروط، قرارداد اجاره واقعی نیست. در این نوع قرارداد، مستاجر برای مقاصد مالیاتی، مالک دارایی شناخته می شود. اجاره مبتنی بر توافق فروش مشروط، دقیقا یک وام با وثیقه است.

قرارداد اجاره مبتنی بر ملاحظات مالیاتی در مواردی که مستاجر نمی تواند از صرفه جویی مالیاتی یا کاهش مالیات ناشی از استهلاک بهره مند شود، بیشتر از هر موقعیت دیگری منطقی به نظر می رسد. در این نوع اجاره، موجر از صرفه جویی مالیاتی ناشی از استهلاک و بهره ی وام بهره مند می شود و مبلغ اجاره بها را کاهش می دهد. به این ترتیب، بخشی از صرفه جویی مالیاتی به مستاجر باز می گردد.

قراردادهای فروش و اجاره مجدد: در این نوع قرارداد، شرکت یکی از دارایی های خود را به شرکت دیگری می فروشد و بلافاصله همان دارایی را اجاره می کند. این نوع قرارداد دو نتیجه دارد:

1.مستاجر وجه نقد حاصل از فروش دارایی را دریافت می کند.

2.مستاجر به استفاده از دارایی ادامه می دهد.

معمولا در فروش و اجاره مجدد، اختیار خرید دارایی اجاره شده در پایان قرارداد، به مستاجر داده می شود.

اجاره اهرمی، یک اجاره مبتنی بر ملاحظات مالیاتی است که در آن سه شخص مختلف وجود دارند: مستاجر، موجر و وام دهنده. معمولا یک اجاره اهرمی موارد زیر را در بر می گیرد:

1.مستاجر دارایی مورد نظر را شناسایی می کند، حق استفاده از آن را می گیرد و اجاره بها را به صورت دوره ای می پردازد.

2.موجر معمولا حداکثر 40 تا 50 درصد از مبلغ بهای دارایی را تامین می کند، نسبت به دریافت اجاره بها ادعای قانونی دارد، مالک دارایی است و به وام دهنده بهره می پردازد.

3.وام دهنده مابقی بهای دارایی را می پردازد و بهره ی آن را از موجر دریافت می کند.

در اجاره ی اهرمی، وام دهندگان وام بدون حق مراجعه می پردازند، یعنی در صورت نکول، وام دهنده نمی تواند به موجر مراجعه کند، ولی به دو طریق از منافع وام دهنده محافظت می شود:

1.در اصل، دارایی اجاره شده در وثیقه ی وام دهنده است.

2.ممکن است وام دهنده اجاره بها را از مستاجر دریافت کند. در این صورت، اصل وام و بهره ی آن را از اجاره بها کسر می کند و مابقی را در اختیار موجر قرار می دهد.

نوشته شده توسط شرکت حسابداری آینده سازان فرازکام

جست و جوی مرتبط: شرکت حسابداری اجاره دارایی شرکت ها اجاره اموال مشاغل شرکت مالیاتی